فناوران- وزیر ارتباطات به تازگی در یک برنامه تلویزیونی گزارش جدیدی از پیشرفت شبکه ملی اطلاعات و تحقق اهداف آن ارایه کرده و قول تکمیل نهایی این پروژه را تا پایان دولت دوازدهم داده است.
آنطور که محمدجواد آذری جهرمی گفته است طبق سند مصوب شورای عالی فضای مجازی، شبکه ملی اطلاعات دارای ۲۳ جز زیرساختی است که حدود ۵۷ درصد آن تکمیل شده، ۱۹ درصد در حال تکمیل و ۲۴ درصد آن هنوز مستقر نشده است. در همین حال این شبکه دارای ۲۹ جز خدماتی و محتوایی است که ۴۰ درصد آن تکمیل، ۴۷ درصد آن در حال تکمیل و ۱۷ درصد نیازمند استقرار است.
با این حال مطابق آنچه که وزیر ارتباطات از ارزیابی مرکز ملی فضای مجازی می گوید پیشرفت این شبکه نسبت به اهداف عملیاتی مدنظر ۲۵ درصد بوده که این میزان از آذرماه سال ۹۸ تاکنون و پس از تاکیدات مقام معظم رهبری در لزوم تسریع در اجرای این پروژه ۱۵ ساله محقق شده است.
وزیر ارتباطات در این اظهارات نزول چند پله ای ایران در رتبه بندی جهانی دولت الکترونیکی را قبول ندارد و معتقد است که بر اساس ارزیابی ۲ ساله، رتبه جهانی ما از ۱۰۶ به ۸۱ رسیده است. اما ارزیابی جدید به دلیل تغییر برخی پارامترها و انطباق آنها با سند ۲۰۳۰ صورت گرفته بود که در یکی از شاخص ها افت داشتیم اما برای ما مساله زیاد مهمی نبود.
با وجود دفاع وزیر ارتباطات از اقدامات صورت گرفته در وزارتخانه متبوعش طی ۳ سال گذشته، کارشناسان معتقدند که پیشرفت های ذکر شده آنطور که باید ملموس نیست و بسیاری موارد با حالت مطلوب فاصله دارد. برای مثال به غیر از زیرساخت های ارتباطی که ارتباطات نسبتاً پایداری دارد، این شبکه از حیث خدمات دهی آنطور که باید مطلوب نیست.
در زمینه خدمات دولت که باید روی شبکه ملی اطلاعات ارایه شود و نیز خدمات پایه ای که روی شبکه ملی اطلاعات تکلیف شده به رغم هزینه های چندمیلیاردی، رشدی قابل قبولی دیده نمی شود و در مورد بحث مربوط به پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی که این روزها یکی از پرچالش ترین موضوعات فضای مجازی کشور است نیز، راه حلی ارایه نشده است.
ساختار منسجمی وزارت ارتباطات وجود ندارد
محمدحسن انتظاری، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی درباره اعداد و ارقامی که وزیر ارتباطات از تحقق شبکه ملی اطلاعات عنوان می کند، می گوید: این اعداد و ارقام چیزی را ثابت نمی کند. تا زمانی که گزارش کتبی بر مبنای یک برنامه عملیاتی ارایه نشود، نمی توان در مورد پیشرفت کار قضاوت کرد چرا که مبنای مشخصی ندارد.
وی افزود: وزارت ارتباطات باید در یک برنامه عملیاتی با زمان بندی مشخص بگوید که چه فعالیت هایی را در چارچوب معماری شبکه ملی اطلاعات و بر اساس مدل مفهومی آن انجام می دهد؛ مبنای ما مدل مفهومی و معماری شبکه ملی اطلاعات است، پس از آن می توان گفت که آیا این پروژه پیشرفتی داشته و یا خیر.
انتظاری با تاکید بر اینکه روش وزارت ارتباطات در رابطه با اعلام گزارش پیشرفت شبکه ملی اطلاعات روش درستی نیست، گفت: طراحی زمان بندی برنامه عملیاتی شبکه ملی اطلاعات بر اساس مدل های استانداردی که در دنیا برای پروژه های بزرگ صورت می گیرد، انجام نشده و فعالیت هایی که برای تحقق اهداف این شبکه می شود، دارای شناسنامه مشخصی نیست به همین دلیل گزارشات آنطور که باید ارایه نمی شود.
وی گفت: ساختار منسجمی در زمینه شبکه ملی اطلاعات در وزارت ارتباطات دیده نمی شود و به نوعی همه چیز در جاهای مختلف این وزارتخانه پراکنده است.
وی افزود: آنچه که واضح است در طرح کلان شبکه ملی اطلاعات، زمان بندی برنامه های عملیاتی اعلام نشده است. فقط گفته شده که این اهداف باید در سال های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۴ محقق شود اما اینکه این اهداف هر یک در چه زمان بندی و با چه رویکردی و چگونه محقق خواهد شد، مشخص نیست و برنامه ای برای آن دیده نشده است.
انتظاری با تاکید بر اینکه بدون برنامه زمان بندی، گزارش دادن معنایی ندارد و معنای گزارش پیشرفت، برنامه عملیاتی زمان بندی شده در چارچوب معماری پروژه است، گفت: برای مثال وقتی می گوییم دیتاسنتر راه اندازی می کنیم باید ظرفیت، مشخصات، مراکز ارتباطی و سایر ویژگی ها و عملکرد آن به صورت مستند ارایه شود تا بتوان در مورد آن قضاوت کرد.
بهانه تحریم درست نیست
دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی در مورد دلایلی که در خصوص عدم ساماندهی فعالیت پیام رسان های خارجی از سوی وزیر ارتباطات مطرح شده است، گفت: ما در شورای عالی فضای مجازی، مصوبه ساماندهی پیام رسان های اجتماعی را نزدیک به ۳ سال است که تصویب کردیم و این مصوبه به وزارتخانه های ارتباطات و ارشاد و سایر بخش های مرتبط ابلاغ شده است. اما در طول این ۳ سال، این مصوبه را اجرا نکرده اند.
وی با بیان اینکه بهانه تحریم برای عدم ساماندهی پیام رسان های خارجی مساله درستی نیست، گفت: وزارت ارتباطات می توانست این فعالیت ها را به نحو دیگری جلو ببرد اما هیچ گونه اقدامی در رابطه با آن مصوبه انجام نداده است. سوال این است که برای پیاده سازی این مصوبه چه اقداماتی انجام دادند؟ به نظر می رسد اگر اقدامات مربوطه انجام شده بود هم اکنون نیاز به طرح جدید مجلس در زمینه پیام رسان های اجتماعی نبود.
انتظاری درباره موضوع تحریم به عنوان مانعی بر سر راه تعامل با سایر کشورها که از سوی وزیر ارتباطات مطرح شده است، تاکید کرد: همه کشورهای دنیا مسائل و مشکلاتی دارند اما آن را مدیریت می کنند. آیا معنی این دلیل این است که ما باید کشور را در مقابل پیام رسان های خارجی بی پناه رها کنیم؟ این طور که نمی شود یک مقام دولتی بگوید که به بن بست رسیده ایم؛ باید راه حل دیگری پیشنهاد کنند.
با استقلال ۱۰۰ درصدی فاصله داریم
رسول جلیلی عضو دیگر شورای عالی فضای مجازی نیز درباره آمارهای رشدی که از سوی وزیر ارتباطات عنوان شده است، اظهار داشت: اینکه میزان دقیق و یا نادقیقی از پیشرفت شبکه ملی اطلاعات اعلام شود مساله مهمی نیست. بر فرض صحت ۱۰۰ درصدی ادعای ۲۵ درصدی پیشرفت شبکه ملی اطلاعات طی ماه های اخیر، آنچه که مهم است ما باید شبکه ای داشته باشیم که استقلال ما را در زیرساخت اصلی فضای مجازی فراهم کند که هم اکنون با این هدف فاصله داریم.
وی با بیان اینکه تا زمانی که برای برآوردن نیازهای اداری، کسب و کار و نیاز کاربرانمان به شبکه های دیگری وابسته باشیم، یعنی این استقلال به وجود نیامده است، گفت: اعلام درصد عددی پیشرفت، جای بحثی ندارد؛ چرا که زمانی نیز عدد پیشرفت ۸۰ درصدی شبکه ملی اطلاعات مطرح شده بود اما شواهد نشان می داد که این عدد محقق نشده است. بنابراین هم اکنون نیز این اعداد دارای اهمیت نیستند و باید دید کاربردهای شبکه ملی اطلاعات نسبت به گذشته تا چه حد برای مردم ملموس شده است.
عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی با تاکید بر اینکه شبکه ملی اطلاعات فعلی هنوز با شبکه ای که استقلال ما را فراهم کند فاصله دارد، گفت: این سوال مطرح می شود که اگر تحریمی از طرف امریکا و کشورهای غربی صورت بگیرد آیا همه زیرساخت های فضای مجازی داخلی ما کار می کند و ما می توانیم بدون اتکای به اینترنت، سرویس های لازم را به اقشار مختلف از دانش آموزان و دانشگاهیان تا بانک ها، بخش خصوصی و خدمات پلتفرمی، ارایه دهیم.
نگران هفته اول مهر دانشگاه ها و مدارس هستیم
وی درباره آغاز سال تحصیلی جدید مدارس ادامه داد: باید دید مدارس تا چه حد توانستند با کیفیت خوب و بدون اتکا به نرم افزار و سکوهای خارجی از آموزش مجازی استفاده کنند. بنده به عنوان یک معلم دانشگاه، نگران هفته اول مهر هستم که علاوه بر مدارس، دانشگاه ها نیز برقرار می شود و به طور قطع در ساعات پیک ترافیک، با مشکلات ارتباطی و قطع ارتباطات کلاس های درس آنلاین مواجه خواهیم شد.
جلیلی با بیان اینکه انتظار این نیست که وزارت ارتباطات با این بودجه و نیروی انسانی محدود به تنهایی صفر تا ۱۰۰ کار را انجام دهد، گفت: بهتر است اعلام شود که کدام بخش ها نیاز به سرمایه گذاری دارد و اپراتورهای ارتباطی را برای سرمایه گذاری ترغیب کند. به هر ترتیب وزارت ارتباطات به عنوان تنظیم گر و مجری اصلی شبکه ملی اطلاعات، باید همه منابع را حتی منابع سرمایه گذاری خارج از کشور را فراهم کند تا ما بتوانیم شبکه ای در خور نیازهای جامعه داشته باشیم.
عضو شورای عالی فضای مجازی درباره اینکه مسوولیت ساخت شبکه ملی اطلاعات ۱۰۰ درصد بر عهده وزارت ارتباطات است، گفت: این وزارتخانه باید برنامه ای تنظیم کرده و از اپراتورها بخواهد این پروژه را پیش ببرند. اپراتورهای ارتباطی که از وزارت ارتباطات مجوز فعالیت دارند، بخش بزرگی از لایه های زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی و حتی خدمات پایه نرم افزاری شبکه ملی اطلاعات محسوب می شوند.
با کیفیت مطلوب پهن باند فاصله داریم
وی در خصوص متوسط سرعت اینترنت در کشور که از سوی وزیر ارتباطات «۷ مگابیت بر ثانیه عنوان شده است»، نیز گفت: سوال این است که عددی که گفته می شود در چه ساعتی از شبانه روز محاسبه شده است. چرا که هم اکنون سرعت اتصال کاربران پایدار نبوده و استمرار نداشته و در هر ساعتی از شبانه روز وضعیت دسترسی کاربران به یک نحو است. اگر قرار است متوسط سرعت اعلام شود بهتر است که وضعیت سرعت در ساعت پیک ترافیک به ازای هر مشترک اعلام شود.
جلیلی تاکید کرد: مهم این است که ما بتوانیم به شکل مستمر و در ساعت شلوغی به همه کاربران حدود ۷ مگابیت پهنای باند سرعت بدهیم و این میانگین خیلی تغییری نکند. اما آنچه که از شواهد برمی آید این است که با کیفیت مطلوب پهن باند در شبکه ملی اطلاعات فاصله داریم و باید این فاصله کم شود تا به یک سطح خوبی از کیفیت در مصرف پهنای باند برسیم. اگر یک لحظه سرعت دسترسی خوب باشد و در ساعتی دیگر، این کیفیت افت کند، کاربران ناراضی خواهند بود و این نشان می دهد که از شاخص مدنظر فاصله داریم.
عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی در خصوص در عدم همکاری شرکت های پیام رسان با ایران به دلیل تحریم که از سوی وزیر ارتباطات مطرح شده است، نیز گفت: این بهانه است. من اصلاً بهانه را برای عدم مذاکره با پیام رسان های خارجی که در حد چند ده میلیونی در ایران فعالیت دارند قبول ندارم. چرا که معتقد هستم همانطور که دولت ترکیه به تازگی مصوبه ای را برای دریافت مجوز پیام رسان های خارجی وضع کرده و از آن دفاع می کند، ما نیز می توانیم این قوانین و مقررات را در کشور داشته باشیم.
وی گفت: ما چند سالی است که مصوبه ساماندهی پیام رسان ها را در شورای عالی فضای مجازی مصوب کرده ایم اما بدون اجرا روی زمین باقی مانده است. تحریم بهانه است. اینکه یک طرف ما را تحریم کند اما بر ما حاکمیت کند و ما نتوانیم مذاکره کنیم این از بی عرضگی ما است.
به جای دولت الکترونیکی، مردم به دفاتر پیشخوان کشانده ایم
عضو شورای عالی فضای مجازی در خصوص نزول جایگاه جهانی دولت الکترونیکی ایران به دلیل عدم تحقق یکی از شاخص های سند ۲۰۳۰ گفت: من در این خصوص اطلاعی ندارم اما به عنوان یک شهروند اگر بخواهم در خصوص دریافت خدمات دولت الکترونیکی نظر بدهم، می توانم بگویم که وضعمان طی دو سال گذشته بهتر نشده است.
وی با بیان اینکه در خصوص ارتقای وضعیت دولت الکترونیکی مردم می توانند نظر بدهند که وضع مان نسبت به قبل چقدر بهتر شده است، افزود: در حال حاضر به عنوان یک شهروند حس نمی کنم که سرویس های بهتری را از پارسال تا امسال برای مراجعه به ادارات دولتی دریافت کرده ایم.
جلیلی درباره اینکه در ایام کرونا چقدر مردم به دفاتر پیشخوان فرستاده شده اند، افزود: مگر فرستادن مردم به دفاتر خدمات، دولت الکترونیکی محسوب می شود؟ اینکه مردم را برای دریافت خدمات از ادارات دولتی به دفاتر پیشخوان خدمات کشانده ایم، پیشرفت محسوب می شود؟
عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی با تاکید بر اینکه فرآیند دولت الکترونیکی به این معنی است که خدمات به صورت الکترونیکی به هم متصل باشند و نیازی به مراجعه حضوری نباشد، گفت: هم اکنون شاهد هستیم که مردم مجبور به مراجعات متعدد برای پر کردن فرم و کپی و تصویر شناسنامه و کارت ملی در دفاتر پیشخوان هستند. مستقل از شاخص هایی که اعلام می شود پیشرفتی در الکترونیکی شدن فرآیندهای ارایه خدمات دولتی و نیمه دولتی برای عموم مردم دیده نمی شود و آنچه که در فرآیند دولت الکترونیکی در کشور ما اتفاق می افتد با آنچه که در دنیا مدنظر است، متفاوت است.