جاي خالي کيف پول الکترونيکی در جيب مردم (بخش ششم)
مازیار نیک نژاد
مقدمه :
در بخش‌هاي پيشين اين مقاله کوشش شد تا با مفهوم کيف پول الکترونيکي آشنایي لازم کسب شده، انواع آن معرفي و مزاياي ناشي از کاربرد کيف پول الکترونيکي تشريح شود. اما چرا با اين همه مزايا، کيف پول الکترونيکي تا کنون به صورت فراگير در کشورمان مورد استفاده قرار نگرفته است ؟براستي چرا با وجود بحران روزافزون کمبود پول خرد دراثر تضعيف مضاعف ارزش پول ملي، اقدام موثري برای جايگزيني کيف پول الکترونيکي با پول خرد به عمل نيامده است؟پاسخ اين سوال را مي‌توان در سطوح مختلف صدور، شارژ و استفاده از کيف پول الکترونيکي جست‌وجو کرد.
مرحله او ل: صدور کيف پول الکترونيکي
سيستم بانکي کشور و در راس آن بانک مرکزي در استفاده از پول الکترونيکی به جاي اسکناس و پول خرد
به رغم کوشش فراوان دستاورد چشمگيري نداشته است. با استناد به گزارش‌های تحليلي موجود در سايت اينترنتي بانک مرکزي، در حال حاضر بيش از 70 درصد از مردم ايران يا در هيچ بانکي حساب ندارند و يا اگر هم دارند، از اين حساب خود فقط براي مقاصد محدودي نظير دريافت حقوق استفاده مي کنند. همچنين به‌رغم وجود بيش از 140 ميليون کارت بانکي در دست مردم، کمتر از 30 درصد داراي بيش از 4 کارت و بيشتر از 70 درصد يا اصلا کارت نداشته و يا يک کارت کم مصرف دارند.بانکهاي معدودي نيز تا کنون طرح کيف پول الکترونيکي را بصورت عملي دربرهه اي محدود پياده سازي کرده و پس از مدتي به منصه فراموشي سپرده‌اند. به جرات مي‌توان گفت که در حال حاضر قريب به اتفاق بانکهاي ايران از محصولي با عنوان کيف پول الکترونيکي برخوردار نیستند.تنها مورد استثنا کيف پول الکترونيکي کارت سوخت است که توسط بانک ملت معرفي شده و تنها به امر خريد سوخت از جايگاه‌هاي توزيع تخصيص داده شده است. آمارهاي موجود نشان‌دهنده استقبال سرد دارندگان کارت سوخت از اين نوع کيف پول الکترونيکي تک منظوره بوده است. بانک ملت نمي تواند اين نوع کيف پول را به ساير مصارف تسري دهد زيرا اين نوع کيف پول از نوع کارت‌هاي هوشمند است که در هيچ يک از ابزارهاي پرداخت ساير بانک‌ها ( عابر بانک، دستگاه‌هاي کارتخوان، تلفنبانک، دروازه پرداخت اينترنتي و ... ) قابل پذيرش نیست.مدت زمان کوتاهي است که کيف پول الکترونيکي با مقاصد محدود، در شبکه غير بانکي کشور بويژه در شهرداري تهران ( تحت عنوان بليت الکترونيکي ) و شرکت همراه اول (با عنوان جيرينگ) معرفي شده است. هرچند که کيف پول الکترونيکي شهرداري تهران متکي به سامانه‌هاي بانکي بانک شهر بوده و جيرينگ نيز از خدمات بانکي بانک سينا برخوردار است، ليکن اين دو بانک مستقيما در ارایه محصول حضور نداشته اند.
با توجه به آمارهاي موجود مي‌توان اظهار داشت که بليت الکترونيکي شهرداري تهران که هم اکنون در خطوط مترو و بي آر تي مورد استفاده شهروندان تهراني قرار گرفته در نوع خود موفق‌ترين نمونه الکترونيکي در کشور بوده است. با وجود اين محدود بودن استفاده از اين بلیت در بخشي از سامانه‌هاي حمل ونقل شهر تهران و عدم تعميم آن به ساير مقاصد و نواحي ايران، از فراگير شدن و اطلاق آن به عنوان کيف پول الکترونيکي به شدت جلوگيري کرده است.
کيف پول الکترونيکي همراه اول نيز در ابتداي راه خود قرار دارد. جيرينگ دامنه سراسري نداشته و قرار است تا پايان امسال کليه استان‌هاي کشور از اين نوع کيف پول الکترونيکي برخوردار شوند. ابزارهاي پذيرش جيرينگ نيز با کاستي‌هايي مواجه است. در حال حاضر تلفن همراه به عنوان تنها ابزار پذيرش از طرف همراه اول معرفي شده است. کسبه طرف قرارداد با جيرينگ، استفاده از تلفن همراه را هنگام فروش کالا و خدمات به ويژه در زمان‌هايي که مشتريان در صف قراردارند، غير عملي مي دانند.
مرحله دوم : شارژ کيف پول الکترونيکي
به جرات مي‌توان گفت که بزرگ‌ترين دليل عدم استقبال سراسري از کيف پول الکترونيکي، مشخص نبودن چگونگي و در دسترس نبودن مراکز شارژ اين ابزار است. از کيف پول الکترونيکي همانند يک کيف پول عادي، به اندازه‌اي مي‌توان خرج کرد که در آن پول باشد. واريز پول الکترونيکي به داخل کيف پول الکترونيکي برای استفاده از آن را شارژ کيف پول الکترونيکي مي گويند.
شارژ کيف پول الکترونيکي يعني اضافه شدن يک مرحله جديد به مراحل سنتي پرداخت. محل شارژ کيف پول الکترونيکي باید در نزديک ترين مکان به استفاده کننده واقع شده باشد. نبود شبکه توزيع شارژ کيف پول الکترونيکي در سراسر کشور، باعث بی‌میلی مشتريان به استفاده از اين نوع ابزار خواهد بود.اين امر در خصوص مترو و بي آر تي صدق نمي کند زيرا مسافران براي استفاده از اين سامانه‌هاي حمل و نقل مجبور به مراجعه به ايستگاه‌هاي مربوطه هستند. با تمهيدات مناسبي که شهرداري تهران در نظر گرفته شارژ بلیت الکترونيکي در تمامی ايستگاه‌هاي مزبور عملي شده است. اما اگر در نظر باشد که اين بلیت را توسعه داد و به مفهوم واقعي کيف پول الکترونيکي مورد استفاده قرار داد، باید امکان شارژ کيف پول الکترونيکي در نزديک ترين محل متقاضي ( مثلا در محل سکونت و يا کار متقاضي ) وجود داشته باشد.
اين امر در مورد جيرينگ نيز صدق مي کند. فردي که از تلفن همراه به عنوان کيف پول الکترونيکي خود استفاده کند، نباید براي شارژ جيرينگ با دشواري مواجه باشد.
آخرین قسمت از اين مطلب را مي توانيد هفته آينده در همين ستون دنبال کنید.
* ریيس هيات مديره شرکت رايان نيک