فناوران - با آغاز دولت دوازدهم، محمد جواد آذری جهرمی در جایگاه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، اصطلاح جدیدی را وارد ادبیات توسعه فاوا کرد. هرچند صاحب نظران و کارشناسان این حوزه پیشتر نیز از اهمیت «اقتصاد دیجیتالی» سخن گفته بودند اما تاکید وزیر فاوا بر این ترم (Term)، سبب شد تا توجهات به سمت این موضوع بیش از پیش جلب شود.

روز گذشته حسن روحانی رییس جمهور در حضور آذری جهرمی، پیشنهاد کرد که به جای استفاده از اصطلاح اقتصاد دانش بنیان، از اصطلاح اقتصاد دیجیتالی استفاده شود. موضوعی که شاید در نگاه اول ساده به نظر برسد، اما می توان آن را شاهدی بر تغییر در پارادایم گفتمان توسعه در کشور و پذیرش این موضوع از سوی مسوولان ارشد دولتی دانست.

حسن روحانی در نشست مشترک استانداران، وزرا و روسای سازمان های اقتصادی سراسر کشور گفت: فضای مجازی می تواند واسطه های مضر و تاخیرهای هزینه ساز را از چرخه تولید و خدمات حذف کند.

رییس جمهور که پیشتر نیز دستاوردهای فضای مجازی را در سخنرانی 22 بهمن برشمرده بود، با بیان اینکه فضای مجازی از ضروریات است گفت: این فضا لازم است و برای علم، فرهنگ، اطلاعات کسب و شغل و کشاورزی مردم مهم است. 

بالاترین مقام اجرایی کشور با بیان اینکه در آینده مشاغل ما تغییر خواهد کرد، گفت: مشاغل و زندگی ما تغییر خواهد کرد و بر مبنای زندگی آینده باید حرکت کنیم.

وی افزود: استانداران و مسولان باید در سراسر کشور توجه کنند که فناوری اطلاعات یکی از زیربناهای مهم است و یکی از وظایف دولت تامین زیرساخت در این زمینه است.

روحانی با بیان اینکه خوب است به جای استفاده از واژه اقتصاد دانش بنیان، از واژه اقتصاد دیجیتالی استفاده کنیم، افزود:  تاکنون 20 هزار میلیارد تومان برای توسعه زیرساخت های فناوری اطلاعات هزینه کردیم تا مردم راحت تر زندگی کنند و اگر به دنبال نسل سوم و چهارم تلفن همراه هستیم برای این است که مشاغل موبایل محور درست شود که مردم بتوانند راحت تر زندگی کنند.

وی گفت: یکی از مباحث ما برای اشتغال فناوری اطلاعات است که همه باید آن را دنبال کنیم. باید از این فضا برای اشتغال به خوبی استفاده کنیم و ایجاد 100 هزار شغل در حوزه فناوری اطلاعات برای سال 97 مد نظر است.

رییس جمهور گفت: فناوری اطلاعات سبک زندگی، اشتغال، رفاه و دنیای مردم را متحول کرده است. در مساله حمل و نقل درون شهری  و کم کم در برون شهری همین فضای مجازی می تواند تحول ایجاد کند.

وی با بیان اینکه باید جنس ارزان تحویل مردم بدهیم گفت: فضای مجازی می تواند باغدار را به مغازه دار و میدان های متوسط شهری وصل کند. بخشی از این گرانی ها واسطه ها هستند که گرانی را درست می کنند و یکی از راه حل ها فضای مجازی و فناوری اطلاعات است.

روحانی افزود: مزرعه ها را باید بتوانیم به بازار وصل کنیم و خانه های مردم باید از طریق اینترنت به مغازه ها و خارج کشور وصل و گردشگر جذب کنیم. 

محمد جواد آذری نیز بلافاصله پس از پایان جلسه با رییس جمهور، در توییتی، تاکید رییس جمهور بر اقتصاد دیجیتال را مورد توجه قرار داد.

او نوشت: صحبت های امروز رییس جمهور درباره ضرورت توجه ویژه به اقتصاد دیجیتال و دستور به وزرا و استانداران برای همکاری و رفع موانع فعالان این حوزه، نویدبخش رشد قابل توجه جوانان فناور برای تحقق آینده ای روشن تر است.

اصطلاح «اقتصاد دیجیتال» برای نخستین بار در سال 1995 از سوی Don Tapscott در کتابی به همین نام استفاده شد. او در این کتاب به بررسی اینکه چگونه اینترنت، اقتصاد جهان را تغییر خواهد داد پرداخت و البته نتوانست ابعاد روشنی از تحولات آینده نمایان کند.

با اینکه 22 سال از زمانی که نخستین بار این اصطلاح به کار رفت می گذرد، اما هنوز هم بحث های مربوط به اقتصاد دیجیتال تازه محسوب شده و فقط در سه سال گذشته 10ها کتاب و مقاله به بررسی این موضوع پرداخته اند.

برای نمونه "کلاوس شواب" در کتاب خود تحت عنوان انقلاب صنعتی چهارم که سال 2016 منتشر شد، اقتصاد دیجیتالی را به عنوان انقلاب صنعتی چهارم معرفی کرد. براین اساس، انقلاب صنعتی اول در قرون 18 و 19 و با ساخت ماشین بخار شکل گرفت. موج دوم انقلاب صنعتی، در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به وجود آمد که با اختراع برق و اختراع روش تولید انبوه، کارخانه های امروزی شکل گرفتند. وی انقلاب سوم صنعتی را انقلاب دیجیتال یا انقلاب کامپیوترها نامید که سبب گسترش و همگانی شدن موبایل و کامپیوتر و کاهش هزینه تولید شد.

اما از نظر شواب در انقلاب صنعتی چهارم یا همان اقتصاد دیجیتال، دوره ای است که دسترسی به فناوری از یک حوزه جغرافیایی یا یک طبقه اجتماعی فراتر رفته و از آن مهم تر، فناوری خود به خلق سیستم های جدید می انجامد.

شرکت های فناوری اطلاعات که امروز در میان بزرگ ترین و ثروت مندترین بنگاه های اقتصادی دنیا قرار گرفته اند، تا همین دو دهه پیش تنها استارت آپ کوچکی بودند. 

اکنون در اقتصاد دیجیتال، شبکه ها و پلات فرم های اجتماعی در کنار پیام رسان ها، مرزهای جغرافیایی را طی کرده اند. حتی گفته می شود با خلق پول های جدید الکترونیکی، دیگر حتی برای مبادله نیازی به بانک های مرکزی نخواهد بود.

از سوی دیگر در اقتصاد دیجیتالی، میلیون ها شغل سنتی از بین می رود اما در مقابل، میلیون ها شغل جدید به وجود می آید و بسیاری از این شغل ها هم دیگر محدودیت های جغرافیایی نخواهند داشت.

تجربه فعالیت آژانس های اینترنتی، تامین کنندگان سرمایه جمعی و غیره نشان می دهد فناوری منتظر دولت ها و وضع قوانین نمی ماند و غفلت در این حوزه می تواند به بهای گزافی تمام شود.

علاوه بر سخنان رییس جمهور و وزیر فاوا، نشانه های زیادی مبنی بر تغییر پارادایم گفتمان توسعه و توجه هرچه بیشتر به اقتصاد دیجیتال در کشور دیده می شود. اگر تا دیروز مدیران بانک مرکزی استارت آپ ها را به ساختمان بانک مرکزی راه نمی دادند، امروز برای شان همایش برگزار کرده و فردا هم تصمیماتش را در این حوزه همراه خواهد کرد.

شهرداری ها، قوه قضاییه و قوه مقننه نیز امروز بیش از پیش به بحث اقتصاد دیجیتال توجه نشان می دهند و به نظر می رسد اکنون شاهد یکپارچگی در لزوم توجه به اقتصاد دیجیتال هستیم، هرچند هنوز نظرات مسوولان مختلف کشور اختلاف زیادی با هم داشته باشد.