فناوران- پلیس فتا، پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات است؛ همان پلیسی که بعد از انتشار کلیپ جنجالی پسر تلگرامی‑پسرجوانی که عکس هایش با زنان و دختران در فضای مجازی منتشر شد و بعدها ملقب به پسرتلگرامی شد‑ و عنوان این مطلب که «پلیس فتا حواسش به همه چیز است» بر سر زبان ها افتاد؛ جالب تر آنکه بعد از انتشار کلیپ مربوطه و شکایت چند نفر از دختران حاضر در عکس ها، پلیس، وی را دستگیر و به همگان ثابت کرد که حتماً حواسش به همه جا هست!
اما این روزها واژه پلیس فتا را قطعا بیشتر شنیده ایم که متاسفانه به واسطه کلاهبرداری هایی است که در پی ناآگاهی و غفلت مان در فضای مجازی رخ می دهد؛ برداشت های غیرمجاز از حساب بانکی، هتک حرمت ونشر اکاذیب از جمله مواردی است که سر و کارمان را به پلیس فتا می اندازد. در همین راستا با سرهنگ تورج کاظمی رییس پلیس فتا پایتخت به گفت وگو نشستیم تا او برایمان از حواس جمع پلیس فتا، رصد فضای مجازی و جرایم موجود در این فضا بگوید؛ بخوانید:
به عنوان اولین سوال بفرمایید که آیا این مسأله درست است که پلیس فتا حواسش به همه چیز است؟
راستش را بخواهید همه پلیس ها حواسشان جمع است و این گونه نیست که پلیس فتا مجزا از سایر پلیس ها باشد؛ چراکه لازمه کار پلیسی این است که به همه حواشی حوزه مربوطه شان احاطه داشته باشند؛ به طور مثال کلانتری ها بر محدوده استحفاظی شان اشراف داشته و این توانایی را دارند که هر اتفاق و جرم رخ داده در حوزه خود را رصد کنند؛ پلیس آگاهی نیز در حوزه کشف جرایم رصد کامل دارد و پلیس فتا هم در اقصی نقاط فضای مجازی اشراف اطلاعاتی داشته و دارد تا بتواند فضای امنی را برای کاربران ایجاد کند.
مهمترین جرایم فضای مجازی کدامند؟
متأسفانه یکی از جرایم فضای مجازی که آمارش روز به روز در حال افزایش است سرقت از حساب های بانکی از طریق فضای مجازی یا اینترنت است که بالغ بر 60 تا 70 درصد جرایم این حوزه را شامل می شود؛ اگر چه امیداریم با اجرای رمز پویا از سوی بانک ها این آمار به شدت کاهش یافته و جلوی سوءاستفاده مجرمین گرفته شود.
هتک حرمت و نشر اکاذیب در شبکه های اجتماعی در رده های بعدی جرایم این حوزه قرار دارد که به دلیل ناآگاهی و دانش پایین کاربران و استفاده ناصحیح از تلفن همراه در نگهداری اطلاعات شخصی، به شدت افزایش یافته است.
جرم بعدی کلاهبرداری رایانه ای است که با توجه به گسترش شبکه های اجتماعی و اقبال عمومی برای خرید از بستر مجازی باعث ورود سوءاستفاده گران در این حوزه شده است؛ کلاهبرداران اهداف خود را در جهت فریب کاربران پیاده سازی کرده و با توجه به ناآگاهی کاربران قربانیان زیادی داشته اند؛ می توان در جمع بندی گفت که سه جرم اعلام شده فوق، 70 تا 80 درصد جرایم در فضای مجازی را به خود اختصاص می دهند.
در خصوص انتشار عکس و اخاذی های فضای مجازی بگویید؛ در قبال این موارد چگونه باید اقدام کرد؟
انتشار عکس در فضای مجازی در دسته هتک حرمت قرار می گیرد؛ شاکی در این موارد به دلیل اینکه حرمتش زیر سوال رفته و هتک حرمت شده یا عکسی منتسب به وی منتشر شده و نشر اکاذیب صورت گرفته یا با انتشار عکس، مواردی به وی منتسب شده است اقدام به شکایت می کند؛ البته ممکن است در چنین مواردی امکان وقوع جرایمی مثل اخاذی هم وجود داشته باشد و مجرم، فرد قربانی را تهدید کند که اگر همکاری لازم را نکرده یا خواسته مورد نظر را انجام ندهد اقدام به انتشار عکس ها کند؛ متاسفانه بیشتر این موارد به واسطه ناآگاهی کاربران و نگهداری اطلاعات و تصاویر شخصی در گوشی تلفن همراه اتفاق افتاده است؛ چرا که ممکن است به روشهای مختلفی امکان دسترسی مجرمین به اطلاعات شخصی ذخیره در تلفن همراه فراهم شده و بدین ترتیب زمینه های آسیب پذیری و تهدیدکاربران ایجاد شود.
در خصوص کلاهبرداری ها و فریب شهروندان در ارتباط با قرعه کشی ها سخن بگویید؛ متأسفانه علی رغم اطلاع رسانی های زیاد باز هم شاهدیم که در پوشش برنامه های رادیویی یا قرعه کشی ها، حساب های بانکی شهروندان را به سرقت می برند. پلیس همواره در این موارد به شهروندان اطلاع رسانی کرده و هشدارهای لازم را داده است؛ اما باز هم شاهدیم که مجدداً مردم مراجعه و اعلام می کنند که مورد کلاهبرداری قرار گرفته اند.
متأسفانه میزان زیادی از شکایات در این حوزه است و با توجه به نوع اقدام مجرمان، این شکایات در دو شاخه جداگانه مورد بررسی قرار می گیرد؛ به طور مثال اگر پرونده کلاهبرداری به صورتی باشد که خود فرد شاکی به دستگاه خودپرداز مراجعه کرده و راسا اقدام به انتقال وجه کند این پرونده به پلیس آگاهی ارجاع می شود چرا که جرمی در فضای سایبری صورت نگرفته و فقط فرد قربانی، فریب خورده است.
تعداد زیادی از این پرونده ها هم اینک در پلیس آگاهی مشغول رسیدگی است؛ اما دسته بعدی پرونده ها مربوط به این قضیه است که فرد رمز اینترنتی اش را به طرف مقابل ‑کلاهبردار‑اعلام کرده و شیادان از طریق داشتن رمز اینترنتی اقدام به سرقت وجوه کرده اند؛ در این صورت پرونده به پلیس فتا ارجاع می شود چرا که جرم در فضای مجازی به وقوع پیوسته است.
پرونده جدیدی در این خصوص داشته اید؟
ظرف چند هفته گذشته، ماموران پلیس پایتخت یک باند 5 نفره را که اقدام به برداشت وجوه از حساب های بانکی شهروندان می کرد شناسایی و دستگیر کردند؛ نکته قابل توجه در این پرونده این است که دو نفر زندانی که با محکومیت بالا دوران حبس را در زندان سپری می کردند عضو این باند کلاهبرداری و سرقت وجوه از مردم بودند.
نیروی انتظامی اخیراً پروژه طرح ناظر را در راستای برخورد با بدحجابی در فضای حقیقی رقم زده است؛ پلیس فتا در برخورد با بدحجابی و کشف حجاب در فضای مجازی- به خصوص سلبریتی هایی که اقدام به انتشار تصاویری با مضمون کشف حجاب یا بدحجابی می کنند- چگونه عمل می کند؟
هر موردی که در فضای حقیقی جرم تلقی شود در فضای مجازی مستثنی نبوده و جرم محسوب می شود؛ لذا پلیس فتا به محض مشاهده جرم به خصوص موارد بی حجابی و بدحجابی آنها را با مستندات به پلیس مربوطه اعلام کرده تا برخورد لازم صورت گیرد. باید بگویم که پلیس فتا در این موارد رأساً اقدام نمی کند و هر اقدامی قطعاً با هماهنگی پلیس تخصصی مربوطه است؛ چرا که برخورد با هر جرم خاص نیاز به ورود پلیس تخصصی مربوطه را دارد تا بتواند با شرایط و قوانین لازم اقدام لازم را انجام دهد.
پلیس فتا به کدام پرونده ها ورود می کند؟
پلیس فتا به پرونده هایی که سایبری محض باشد ورود می کند؛ مانند برداشت های اینترنتی.
به طور مثال در برداشت های اینترنتی روش کلاهبرداران این است که یک صفحه جعلی بانکی را ایجاد کرده و با انتشار این صفحه در فضای مجازی و ترغیب افراد به عضویت و اقدام در آن، اطلاعات بانکی افراد را به سرقت برده و در مرحله بعدی وجوه حساب شان را خالی می کنند؛ این پرونده ها سایبری محض است و از صفر تا صد آن در پلیس فتا صورت می گیرد اما فروش مواد مخدر یا همین موضوع بدحجابی های سلبریتی ها و موارد این چنینی که قسمتی از آن در فضای حقیقی صورت گرفته، چون ضرورتی برای تحقیقات مجازی ندارد به پلیس تخصصی مربوطه ارجاع می شود.
مگراینکه مرجع قضایی تأکیدی بر پرونده ای داشته باشد؛ در آن صورت پلیس فتا تابع مرجع قضایی بوده و از ابتدا تا انتها پرونده را پیگیری می کند؛ به طور مثال در خصوص کار خلاف فلان سلبریتی، اگر مرجع قضایی ابلاغ کند خود پلیس فتا موضوع را پیگیری خواهد کرد.
از افسران پلیس فتا بگویید؛ از تخصص آنها و اینکه چگونه می توان جذب پلیس فتا شد؟
افسران پلیس فتا اکثراً مهندسان کامپیوتر هستند که از همه دانشگاه ها جذب پلیس می شوند. نیروی انتظامی هر سال برای جذب افسران پلیس فتا اقدام به درج اطلاعیه می کند و داوطلبان را از طریق آزمون های مختلف جذب می کند؛ یکی از شرایط لازم برای شرکت در آزمون های پلیس فتا داشتن مدرک کارشناسی به بالا در حوزه آی تی است.
از هکرها بگویید؛ آیا پلیس فتا از تخصص این افراد استفاده می کند؟
99 درصد هکرها تحصیلات آکادمیک ندارند و صرفاً افراد باهوش و علاقمندی هستند که تمام وقت خود را صرف فعالیت در حوزه مجازی می کنند.
این دسته از افراد تسلط و قابلیت نفوذ بر فضای سایبری را دارند اما با توجه به تفکرات هکرها، اطمینانی در بهره برداری از این گروه نیست؛ بنابراین پلیس فتا این افراد را به کار نخواهند گرفت.
از کم سن و سال ترین هکری که شناسایی و دستگیرکرده اید بگویید؟
سال گذشته یک باندی را شناسایی کردیم که یکی از افراد آن، هکر 13 ساله ای بود که در بحث نفوذپذیری در حساب های بانکی اقدام کرده و از 20 ‑ 30 نفر بیش از صد میلیون تومان سرقت کرده بودند.
این باند با ایجاد درگاه جعلی بانک و انتشار در فضای مجازی و به بهانه ثبت نام برای یارانه بعد از ترغیب کاربران به مراجعه اقدام به سرقت اطلاعات حساب و در نهایت برداشت وجوه از حساب آنها می کرد.
پلیس فتا در خصوص رصد و پیگیری حملات سایبری اقدامی داشته است؟
پلیس فتا مجازی فضای را رصد می کند و اگر مواردی از حملات سایبری باشد به قسمت های مربوطه اعلام می کند؛ حملات سایبری را واحدهای تخصصی دیگری رصد و پیگیری می کنند.
مهمترین پرونده کشف شده توسط پلیس فتا کدام است؟
پرونده اسکیمری با بیش از 150 شاکی داشتیم؛ در این پرونده یک نفردر پوشش دستفروشی پرتقال یا موز در کنار خیابان، اقدام به برداشت غیرقانونی وجه از حساب شهروندان می کرد؛ متاسفانه شهروندان در هنگام خرید، به راحتی رمز خود را در اختیار فروشنده قرار داده و این فرد با کپی کارت بانکی و دسترسی به اطلاعات حساب کارت از حساب 150 نفر سرقت کرد.
در نهایت با پیگیری اطلاعاتی و انجام عملیات توانستیم متهم را که بالغ بر 500 میلیون تومان از وجوه شهروندان را به سرقت برده بود شناسایی و دستگیرکنیم.
از کلاهبرداری های شایع در فضای مجازی بگویید؟
متأسفانه در موارد مختلفی از جمله کارت سوخت، بحث یارانه، سبد کالا در ماه رمضان و ... همواره شاهد سوءاستفاده کلاهبرداران هستیم که از طریق ارسال پیامک به کاربران یا ایجاد درگاه های جعلی اقدام به کلاهبرداری می کنند.
وقتی هم که با قربانیان صحبت می کنیم، می گویند چرا باید به سایت مربوطه شک می کردیم فقط 2 هزار تومان هزینه ثبت نام بود! آنها نمی دانستند که 2 هزار تومان «طعمه» است و کلاهبرداران به این طریق به اطلاعات حساب آنها دسترسی پیدا کرده و در فرصتی مناسب حساب شان را خالی می کنند.
در بحث خرید و فروش کالا و اجناس در شبکه های مجازی به خصوص اینستاگرام هم افراد باید به این مسائل توجه کنند که با توجه به آنکه فروشندگان قابل شناسایی نیستند نباید اقدام به خرید کنند.
یکی از روش های کلاهبرداری در فضای مجازی چیست؟
فروش اجناس به قیمت پایین در صفحات مجازی یکی از روش های کلاهبرداری است چرا که کاربران را از این طریق جذب کرده و با دریافت پول از تحویل کالا ممانعت می ورزند. در آن سو با توجه به آنکه مالباختگان مبالغ ناچیزی پرداخت کرده اند حاضر به شکایت نیستند چرا که می گویند هزینه شکایت و پیگیری ما از هزینه پرداخت شده بیشتر می شود بنابراین از مسأله می گذرند و در مقابل کلاهبرداران با ادامه روش خود و گسترش دامنه کلاهبرداری شان، درآمدهای نامشروع بیشتری کسب می کنند.
یکی از درگاه های خرید و فروش مجازی سایت دیوار است؛ پرونده آنها به کجا رسید؟
سال گذشته 4 پرونده شکایت راجع به دیوار داشتیم که از اول امسال پرونده ها به شورای حل اختلاف و کلانتری ها محول شد و دیگر پلیس فتا به آن رسیدگی نمی کند چرا که دادستانی با اعتقاد بر اینکه حوزه این جرایم سایبری نیست، این جرایم را به شورای حل اختلاف و کلانتری ها عودت داده است.