فناوران - شبکه ملی اطلاعات از جمله پروژه های مهمی است که چند سالی می شود که در دستور کار وزارت ارتباطات و سازمان فناوری قرار گرفته است. ضرورت این مهم تا اندازه ای است که مقام معظم رهبری بر ایجاد آن تاکید داشتند. این شبکه به عنوان زیرساخت ارتباطی فضای مجازی کشور، به دلیل صیانت از فرهنگ ایرانی و حفاظت از اطلاعات کاربران در برابر تهدیدات امنیتی و حریم خصوصی حائز اهمیت است. اکنون ۶ سال از آغاز اجرایی شدن این پروژه می گذرد و مسوولان ذیربط اعلام کرده اند که بخش عمده این مهم انجام شده و این در حالی است که برخی از کارشناسان و نمایندگان به ویژه اعضای شورای عالی فضای مجازی این گفته را رد کرده و مورد انتقاد قرار داده اند. این موضوع بهانه ای شد تا با امیر ناظمی رئیس سازمان فناوری اطلاعات درخصوص سوالات و ابهامات مطرح شده از سوی منتقدان گفت وگویی داشته باشیم.
امیر ناظمی گفت و گو را با تعریفی جامع از شبکه ملی اطلاعات آغاز کرد: “شبکه ملی اطلاعات شبکه ای با بیشترین میزان استقلال از اینترنت است که به شهروندان و سازمان ها برای خدمت رسانی و دریافت خدمت به صورت مکمل اینترنت کمک می کند تا بتوانند بیشترین استفاده را داشته باشند.»
برخی از نمایندگان و کارشناسان درباره گزارش وزارت ارتباطات در خصوص پیشرفت ۸۰ درصدی ایجاد شبکه ملی اطلاعات انتقاداتی را مطرح کردند مبنی بر اینکه چنین ادعایی بنا به دلایلی نمی تواند صحت داشته باشد، همچنین یکی از اعضای حقیقی شورای عالی فضای مجازی طی مصاحبه ای عنوان کرده است، تعریفی که وزارت ارتباطات درباره شبکه ملی اطلاعات ارایه داده بر مبنای تعریف خود این سازمان بوده و با مصوبات شورای عالی فضای مجازی سنخیتی ندارد. با توجه به ادعای وی شما چه توضیحی در این مورد دارید؟
ما از دوستانی که شواهد لازم را در این مورد به ما ارایه دهند ممنون می شویم، ما هیچ مسوولیتی درباره مصاحبه هایی که انجام می شود نمی پذیریم چرا که ما توانایی خواندن ذهن این دوستان منتقد را نداریم، آن ها بگویند دقیقا چه شاخصه هایی مد نظرشان است و اگر شاخصه ای را معرفی می کنند بگویند که آیا امکان اندازه گیری آن وجود دارد یا خیر؟ اینکه به طور مثال بگوییم بهبود کیفیت کافی نیست یعنی چه؟، منظورشان از بهبود کیفیت چیست؟ یعنی صورت دسترسی یا پوشش بهتر باشد؟ در واقع شبکه ملی اطلاعات نه تنها از دید ما بلکه در نگاه کل کشور از سه لایه زیرساخت، خدمات و محتوا تشکیل شده است؛ لایه یک لایه زیرساخت است؛ یعنی ما زیرساختی داشته باشیم که بتواند با بیشترین استقلال، امکان تبادل داده را فراهم کند. لایه دوم خدمات است؛ یعنی یک سری خدمات روی زیرساخت ارایه شود، مانند اپلیکیشن های حمل و نقل یا مسیریاب های ترافیکی. لایه سوم محتوایی است؛ که شبکه داخل آن ایجاد می شود، طبق قوانین کشور و طبق آنچه خود شورای عالی فضای مجازی تصویب کرده است، تنها وظیقه وزارت ارتباطات به لایه زیرساخت مربوط می شود یعنی سازمان فناوری اطلاعات مسوولیتی درباره دو لایه دیگر ندارد.
مساله این است که دوستان از یک سمت دوست دارند بنابر ملاحظات سیاسی خود ما را مورد نقد قرار دهند و از سوی دیگر تمایل ندارند به ما تفویض اختیار ورود به حیطه خدمات و محتوا را دهند، اگر به طور مثال صفر تا صد لایه خدمات را به ما واگذار کنند، ما آمادگی این را داریم که وارد ماجرا شویم اما به این شیوه که بخشی را خود مدیریت کنند و بخش دیگر را به ما واگذار کنند و در نهایت هم تمام اشکالات را از جانب ما بدانند و هر مسوولیتی را از خود ساقط کنند با قواعد اولیه مدیریت در تناقض است، مدیریت اصل این است که شما بنا به اختیاراتتان مسوولیت می پذیرید، ابتدا باید به ما در لایه خدمات اختیار دهند و بعد مسوولیت آن را از ما بخواهند. اینطور نمی شود که تمام اختیارات برای آن ها باشد ولی فقط ما پاسخگو باشیم، ما درمورد زیرساخت پاسخگو هستیم، برپایه آنچه شاخصه ما برای اندازه گیری است و آن چیزی که ما بر اساس خبرگی به دست آورده ایم، پیشرفت ۸۰ درصدی را بر اساس سند تبین الزامات آماده کرده ایم، اگر خبرگی را قبول ندارند شاخصه قابل اندازه گیری را به ما ارایه دهند و اگر قبول دارند با همین شیوه پیش بروند.
وزارت ارتباطات در آخرین آماری که درخصوص ترافیک ارایه داده است درصد ترافیک را ۶۰ به ۴۰ اعلام کرده است، این در حالی است که عضو شورای عالی فضای مجازی، این آمار را رد می کند، و این درصد را ۸۰ به ۲۰ عنوان کرده است. آیا دلیلی برای این ادعا از سوی سازمان فناوری اطلاعات وجود دارد؟
به صورت میانگین ۴۳ درصد از ترافیک مان داخلی است در ساعت پیک این ترافیک به ۴۷ درصد می رسد همین یک معیار به خوبی قابل اندازه گیری است من از دوستان می خواهم که یک تیم بی طرف از افراد مورد تأیید مردم، ما و خودشان را دعوت کنند و از آن ها بخواهند که با محاسبه فنی ثابت کنند که کدام یک در گفته های خود صداقت دارند. ممکن است هیچ یک درست نگوییم، اما از میزان بدست آمده می توان تشخیص داد کدام طرف آمار دقیق تری را ارایه داده است. ما باز هم می گوییم که آمادگی ارایه سند برای این محاسبات را داریم و این میزان، ۴۳ درصد در میانگین و ۴۷ درصد در ساعات پیک است.
با توجه به بودجه ای که سالانه به وزارت ارتباطات اختصاص داده می شود، تا چه اندازه برای شبکه ملی اطلاعات هزینه می شد؟
این موضوع بستگی به تفاوت نگاه های موجود دارد، اگر شما شبکه ملی اطلاعات را مکمل اینترنت بدانید یعنی فعالیت هایی را که ما به منظور افزایش استقلال از هرگونه نفوذ پذیری، تاثیر پذیری و محتوای خارج از کشور انجام می دهیم، مبنا قرار دهیم، میزان زیادی از هزینه هایی که شاید به نام اینترنت انجام می شود، در داخل شبکه ملی اطلاعات قرار می گیرد، به عنوان مثال تغییر پروتکل IP ورژن ۴ به ورژن ۶ در ذیل پروژه های شبکه ملی اطلاعات قرار می گیرد. ممکن است دوستانی که با رویکرد دیگری به این مسئله نگاه می کنند این را جزء پروژه شبکه ملی اطلاعات ندانند و هنگام جمع زدن هزینه ها، عدد حاصل بسیار قابل توجه باشد، به این دلیل که نزدیک به عددی است که ما برای صرف توسعه شبکه در کشور می کنیم یا مثلا شبکه ای که برای دولت الکترونیک در نظر گرفته می شود با همین منطقی که گفته شد بخشی از شبکه ملی اطلاعات محسوب می شود، اگر شبکه ای به عنوان مثال جزء شبکه بانکی کشور است و ارتباطات بانکی مردم را تسهیل می کند و مستقل از اینترنت است، اما از دید اولیه مردم برای استفاده از خدمات آن از اینترنت استفاده می کنند را جزء هزینه های شبکه ملی اطلاعات حساب می کنیم، به این دلیل این عدد در بخش های مختلف توزیع یافته است.
سوال ما این است، اگر هر لحظه اتفاقی بیفتد و ارتباطات ما محدود شود، آیا پایدار هستیم؟ بله هستیم، آیا می توانیم خدمات خوبی را ارایه دهیم؟ بله. آیا افزایش رفاه مردم مهم است؟ بله، این ها مسائل مورد اهمیت ما در شبکه ملی اطلاعات است و اگر روزی میزان ارتباطات ما با خارج از کشور به سمت صفر میل کند، این دیگر افزایش رفاه نخواهد بود؛ قاعدتا شما در هر کشوری بخشی از ارتباطاتتان با خارج از کشور است و بخشی دیگر مربوط به داخل کشور می شود.
طبق حکم تأسیس شورای عالی فضای مجازی و حکم دوم رهبری، کل این مجموعه طراحی و برنامه زمان بندی و نحوه نظارت باید به تصویب شورای عالی فضای مجازی می رسید که این اتفاق بعد از گذشت ۶ سال هنوز رخ نداده است، چرا وزارت ارتباطات از این کار امتناع کرده است؟
این مورد خواسته خود ماست، ما در ۳ لایه یعنی زیرساخت، خدمت و محتوا مساله داریم، فقط در لایه زیرساخت تنها یک سند در شورای عالی فضای مجازی به تصویب رسید که نام آن سند «تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات» است. سوال ما این است که اگر این مساله برای دوستان حائز اهمیت است، چرا هیچوقت سند متناظر در لایه خدمات یا محتوا را منتشر نکردند؟ چرا عملکرد سایر دستگاه های ذیربط را مورد بررسی قرار ندادند؟
در لایه خدمات ما تنها یکی از دستگاه های مربوطه محسوب می شویم؛ در لایه محتوا اغلب دستگاه ها مانند صداوسیما، تبلیغات اسلامی، حوزه هنری یا وزارت ارشاد مسوول هستند؛ ما بار ها به صراحت این را به عنوان مطالبه خود عنوان کردیم. لطفا سند های ذکر شده را هم منتشر کنید و خواسته ای راکه از ما دارید از سایر بازیگران در لایه های مربوط به خود هم داشته باشید.