کابوس چگونه آغاز شد؟
فناوران - بر اساس گزارش شرکت ابر آروان، نخستین نشانه اختلال، ساعت ۱۰ صبح روز شنبه با افت محسوس ترافیک آنلاین آغاز شد. در ساعت ۱۳ همان روز، ترافیک با افت شدیدتری مواجه شد و روند نزولی بار ترافیکی تا ساعت ۱۷:۳۰ ادامه یافت تا قطعی کامل در ساعت ۱۹ اتفاق افتاد. در این زمان، ترافیک عبوری از ابر آروان به یک چهارم زمان معمول کاهش پیدا کرد.
روند قطع اینترنت در روز شنبه
دقایقی پس از مشخص شدن وضعیت قطعی نسبتن کامل اینترنت کشور در بعدازظهر روز شنبه، تلاش تیم فنی برای برقراری اتصال به اینترنت از طریق تنها دیتاسنترهای دارای اینترنت بین الملل آغاز شد. دم دست ترین راه حل، پیشنهاد به کسب وکارهای دچار مشکل برای انتقال سرورهای خارج از کشورشان به زیرساخت رایانش ابری ابر آروان بود، اما ترجیح ابر آروان پیدا کردن راه حلی فنی برای کم ترین ایجاد تغییر و کم ترین هزینه برای کسب وکارها بود.
این تلاش تا صبح روز یک شنبه منجر به به کارگیری کامل مسیریابی هوشمند (Routing) ابر آروان به عنوان یکی از ماژول های مهم محصول شبکه ی توزیع محتوا یا CDN ابر آروان شد؛ این ابزار ترافیک اینترنت بین الملل را از دیتاسنترهای فاقد اینترنت (شامل ایرانسل، همراه اول، رسپینا، های وب، فن آوا و دیتاسنتر های تبریز، مشهد و شیراز) به دیتاسنترهای متصل به اینترنت بین الملل (آسیاتک، افرانت، مبین نت) هدایت می کرد تا کسب وکارهایی که در خارج از ایران سرور داشتند بتوانند بر بستر اینترانت داخلی سرویس دهی کنند و کسب وکارهایی که در داخل کشور سرور داشتند بتوانند از خارج از کشور نیز دردسترس باشند. راه حل به کار گرفته شده و فعال سازی آن، از طریق پنل کاربری به تمامی کاربران ابر آروان اطلاع داده شد.
در ادامه به کمک تیم پشتیبانی به کسب وکارهایی که هم چنان با مشکل مواجه بودند، رسیدگی شد.
قطعی کامل نیم ساعته اینترنت کشور
راه حل روتینگ تا ساعت ۱۵ روز یک شنبه ۲۶ آبان توانست پاسخ گوی کسب وکارها در اتصال به اینترنت باشد اما در این زمان به مدت نیم ساعت با از دسترس خارج شدن دیتاسنترهای افرانت و مبین نت، این اتصال هم از دست رفت. به کمک تنها روزنه باقی مانده در دیتاسنتر آسیاتک و بازگشت دو دیتانستر قبلی به مدار، ابر آروان توانست مجدد تمامی کسب وکارهای سرویس گیرنده خود را به اینترنت وصل کند.
پس از پایداری دسترسی کسب وکارهای بزرگی هم چون اسنپ، تپسی، نشان، فوتبالی، تپسل و... حجم بالایی از درخواست از سمت سایر سایت ها و کسب وکارها به سمت ابر آروان آمد. از روز یک شنبه تا پایان قطعی اینترنت ۵۰۰۰ دامنه جدید، بر بستر ابر آروان فعال شدند.
بهبود اوضاع
دسترسی به اینترنت روز پنج شنبه ۳۰ آبان با ورود دیتاسنترهای اپراتور همراه اول به مدار تقویت شد، به دنبال آن، از روز جمعه دیتاسنتر ایرانسل و باقی سرویس دهندگان اینترنتی وارد مدار شدند و وضعیت دسترسی به اینترنت برای این کسب وکارها شکل پایدارتری پیدا کرد.
در این مدت، دسترس پذیری سایت ها برای کاربران شان با فعال سازی CDN یا شبکه توزیع محتوا محقق و دسترسی خود کسب وکارها به اینترنت با فعال سازی یک ابرک از محصول رایانش ابری ابر آروان تامین می شد.
از بین کاربران اینترنتی کشور بیش از ۸۰درصد از گوشی های همراه که بیش تر مربوط به اپراتورهای همراه اول و ایرانسل بودند، استفاده می کردند و عملا دسترسی به اینترنت نداشتند، ابر آروان به کمک قابلیت روتینگ، تمامی درخواست های آنان را به سمت دیتاسنترهای فعال خود تغییر مسیر می داد تا درخواست ها به سایت های فعال بر بستر ابر آروان برسند.
چرا ابر آروان اختلالی نداشت؟
در ادامه گزارش این شرکت آمده است: ابر آروان بزرگ ترین زیرساخت ابری داخل کشور را با ۱۵ نقطه حضور در دیتاسنترهای داخلی -که از ۸ اپراتور ارایه دهنده اینترنت سرویس می گیرند- در اختیار دارد، به علاوه ۱۵ نقطه حضور در دیتاسنترهای خارجی، حمایت کننده پایداری سرویس های ابر آروان هستند.
محصول شبکه توزیع محتوا یا CDN ابر آروان با در اختیار داشتن این سرورهای توزیع شده در نقاط مختلف، این امکان را داشت که با از دسترس خارج شدن هر نقطه ی حضور یا افزایش بار ترافیکی، درخواست ها را به نزدیک ترین سرور بعدی بفرستد. به این ترتیب با توزیع بار میان سرورها، بالا ترین میزان دسترس پذیری را برای کاربران فراهم می کرد. در این ساختار در اختیار داشتن حتی یک روزنه کوچک از اینترنت کفایت می کند تا توزیع بار انجام شود و دسترسی به اینترنت برقرار باشد.
از میان این ۸ اپراتور، ابر آروان در هر سه دیتاسنتر سرویس دهنده ی فعال شامل آسیاتک، مبین نت و افرانت حضور داشت و توانست دسترسی دایمی به اینترنت را به کمک ابزار مسیریابی هوشمند حفظ کند.
فشارهای نهاد های نظارتی
بدون شک دسترسی به اینترنت جزو حقوق اولیه هر شهروندی است و عدم دسترسی به اینترنت توجیه ناپذیر است. ابر آروان برای سرویس دهی به کسب وکارهای آنلاین ایجاد شده است و وظیفه دارد در هر وضعیتی تا جای ممکن دسترس پذیری آن ها را تامین کند. اما در کنار کسب وکارها، ابر آروان در زمان اختلال مورد استفاده گسترده برخی VPN Providerها قرار گرفت. این موضوع در وضعیت ویژه کشور باعث شد نهادهای نظارتی برای کنترل و کاهش تعداد سرویس دهندگان VPN از ابر آروان بخواهند در کم تر از یک ساعت سیستم پرداخت Pay-As-You-Go خود را قطع کند وگرنه دسترسی تمام سرویس های ابر آروان به اینترنت قطع شود.
در چنین موقعیتی می توان گفت که هیچ انتخاب کاملن درستی وجود ندارد، ابر آروان دو راه پیش رو داشت:
• با تمام توان از کسب وکارهای نوپا حمایت کند و با پاسخ به دغدغه های زیرساختی آن ها و تامین پایه ای ترین نیازشان در اتصال به اینترنت، کمک کند تا این شرکت ها به سایر موضوعات کسب وکاری شان در چنین موقعیت پرفشاری بپردازند.
• با پذیرفتن قطع دسترسی تمام سرویس هایش به اینترنت، هر نوع خدمت رسانی را متوقف و بر مشکلات کسب وکارها بیافزاید.
ابر آروان راه اول را انتخاب کرد و بدون تبلیغات و اطلاع رسانی، تلاش کرد برای تمامی سایت ها و کسب وکارهایی که در این موقعیت به سراغ ابر آروان آمده بودند، در کم ترین زمان، اتصال به اینترنت را برقرار کند.
از نظر فنی و در چند دقیقه امکان ایجاد چنین تغییری برای ابر آروان وجود نداشت، از طرفی متوقف کردن امکان ثبت نام جدید در ابر آروان نیز باعث می شد بسیاری از کسب وکارها که نیازمند کمک ابر آروان بودند، دچار مشکل شوند. تنها تصمیم ممکن برای ما در آن وضعیت، قبول افزایش حداقل شارژ برای ساخت ابرک جدید بود. با بررسی میانگین مصرف کسب وکارهای حتا کوچک مطمین شدیم که این تصمیم هیچ اختلالی برای آن ها ایجاد نخواهد کرد. هم چنین این تصمیم باعث شد فعالیت VPN Providerها محدودتر شود و به دنبال آن سرویس دهی به هزاران کسب وکار و وب سایتی که از ابر آروان استفاده می کنند نیز بدون اختلال چشم گیری ادامه پیدا کند.
رویارویی با واقعیت تلخ
مهم ترین پیامد فرهنگی این اختلالات نمود موجود عجیب الخلقه ای به نام «اینترنت ملی!» در رسانه ها و تریبون های رسمی کشور بود؛ یک شوخی تلخ از هم نشینی دو واژه ی متضاد در کنار هم: «اینترنتِ ملی!». واژه ای که تمام پشتوانه فنی آن ایجاد محدودیت جغرافیایی در یک شبکه است و نه چیزی بیش تر.
از سوی دیگر، شاید در روزهای گذشته با اتفاقات پیش آمده و افزایش مشتریان، فروش ابر آروان افزایش پیدا کرد، اما این باعث خوش حالی هیچ یک از آروانی ها نشد، چرا که این اتفاقات پی آمدی بسیار پرهزینه تر دربرداشت که دامن گیر تمامی کسب وکارهای آنلاین از جمله ابر آروان خواهد شد و آن خدشه دار شدن اعتماد عمومی به سرویس های ایرانی است.
آجرهایی که تک تک و به سختی، با امید و آرزو به کمک کسب وکارهای آنلاین و استارت آپ ها روی هم گذاشته شده بود تا ناجی فناوری و اقتصاد کشور باشند، به یک باره و بدون هیچ پاسخ گویی فروریخت، و مانند همیشه همه ما بازنده این بازی شدیم.
این کابوس شاید روزی ما را رها کند، اما چه کنیم که از این پس، هر شب با یک کابوس بزرگ تر می خوابیم: «این کابوس هر لحظه ممکن است بار دیگر هم تکرار شود.»