فناوران- دو نامه سازمان فناوری اطلاعات که لرزه به جهان مجازی انداخته، همچنان یکی از بحث های اصلی این روزهاست. نامه اول ۲۹ آبان و در روزهای قطعی اینترنت از سوی سازمان فناوری اطلاعات به سازمان های دولتی ارسال شده و از آنها خواسته تا با معرفی یک نماینده، لیست سرویس های وابسته به خدمات خارجی خود را به این سازمان اعلام کنند. نامه دوم هم از همین نهاد دولتی این بار خطاب به کسب وکارها، برای حضور در جلسه ای ویژه جهت بررسی آثار قطع اینترنت بر فعالیتشان بوده است.
برخی از فعالان حوزه فناوری اطلاعات در توییتر مضمون این نامه ها را هشداری درباره قطع اینترنت جهانی می دانند. می گویند اصطلاح «وایت لیست» یا همان فهرست سفید، راز اصلی و معنای ضمنی این نامه ها است؛ مفهومی که به نوشته آنها دلالت بر اینترنت سفید دارد؛ یعنی حالتی که در آن تمام سایت ها به جز استثناهایی که برگزیده خواهد شد، بسته می شود. روشی کاملاً عکس سازوکار کنونی اینترنت که در آن تنها با لیست سیاه مواجهیم. یعنی همه سایت ها قابل دسترس بودند، به غیر از برخی از موارد.
دو شیوه فیلترینگ
عادل طالبی، عضو هیات مدیره انجمن صنفی کسب وکارهای اینترنتی درباره اینترنت پاک توضیح داد: ما دو شیوه فیلترینگ داریم. در دنیا روش Black List معمول و مرسوم است. در این شیوه، لیستی از سایت هایی که به هر دلیل از جمله انتشار اطلاعات محرمانه دولتی و نظامی، ترویج خشونت، انتشار محتوای غیراخلاقی، قماربازی در برخی کشورها که ممنوع است و ...، به ارایه دهندگان خدمات اینترنتی ارایه می شود و این ارایه دهندگان موظف هستند دسترسی مشترکان به این سایت ها و سرویس ها را محدود کنند. در واقع همه سایت ها و سرویس ها قابل استفاده هستند، به جز مواردی که مشخص شده است.
در برخی کشورها مانند کره شمالی و چین با نوعی دیگر از فیلترینگ روبه رو هستیم که به آن White List یا «اینترنت پاک» یا «اینترنت ملی» گفته می شود. در این نوع فیلترینگ، اصولاً تمام سایت ها بسته هستند، مگر اینکه اثبات شود یک سایت بنا به دلایل خاصی می تواند باز باشد و مثلاً یک نهاد ناظر با اعلام موافقتش، یک سایت را باز کند. به نظر می رسد بخشی از تصمیم گیران و تصمیم سازان در کشور ما هم در پچ پچ های شبانه و در گوشی در حال پیگیری راه اندازی چنین وضعیتی در ایران هستند و رد آن را در بخشی اظهارنظرهای افراد ناآگاه از اینترنت، کسب وکار و اقتصاد، اما دارای تریبون می توانیم بشنویم و شناسایی کنیم.
اگرچه موضوع اجرای اینترنت پاک از سوی رئیس سازمان فناوری اطلاعات به طور کامل رد شده است.
امیر ناظمی، رئیس سازمان فناوری اطلاعات در گفت وگویی اظهار کرده است: «نامه به سازمان های دولتی برای معرفی یک نماینده و تهیه یک لیست از سرویس هایی که به خدمات خارجی وابسته اند، روز چهارشنبه ۲۹ آبان به آنها ارسال شده است؛ یعنی روزی که اینترنت کشور قطع بود. این نامه هم بعد از تماس کاربری با من که از قطع خدمات بیمارستانی به دلیل قطع اینترنت حکایت داشت، تنظیم و به آنها ارسال شد.» ناظمی می گوید که وقتی این پیام را از سمت کاربر یاد شده دریافت کرده، متوجه شده که قطعی اینترنت می تواند از سمت برخی سازمان ها به بهانه ای تبدیل شود که از ارایه سرویس به شهروندان سر باز بزنند.
وی توضیح می دهد: «این نامه در زمان قطع اینترنت و به این علت به سازمان ها ارسال شد تا بدانیم ارایه کدام یک از خدمات داخلی به سرویس خارجی وابسته است که مشکل را حل و امکان ارایه سرویس را به شهروندان در آن زمان فراهم کنیم. در واقع می خواستیم با این کار مشکلات مردم را در زمان قطع اینترنت کمتر کنیم.»
ناظمی همین طور نیت نامه ارسالی دوم به مدیران کسب وکارها را احصای میزان زیان وارد شده به آنها عنوان کرده است.
فرمی که پیش شرط اجرای اینترنت پاک است
با این حال، عضو هیات مدیره انجمن صنفی کسب وکارهای اینترنتی درباره این نامه می گوید: جناب آقای ناظمی نامه ای نوشته و سپس اظهار کرده اند که این موضوع اصلاً ارتباطی با لیست سفید ندارد. اصلاً ادعا نمی کنم که آقای ناظمی هم در حال پیگیری این روش هستند، اما نگرانی ها در این رابطه جدی است. اصولاً برای ایجاد White List، وجود اطلاعاتی که در فرم های منتشر شده جمع آوری می شود، الزامی است تا بتوان با کمترین تبعات و هرچه سریع تر، آن به اصطلاح «اینترنت پاک» را اجرایی کرد.
طالبی همچنین می افزاید: طبیعی است که هر کارمند دولت، با توجه به اینکه نانِ سفره اش از بودجه دولت است، مجبور است در راستای دستورات دولت و سازمان ها و نهادهای موازی آن عمل کند و نمی توان به کارمندان دولت برای انجام این کارها ایرادی وارد کرد. ما کسب وکارهای اینترنتی باید نسبت به تبعات وحشتناک اجرای چنین تصمیماتی که ممکن است بعداً از داده های آنها خواسته یا ناخواسته برای مقاصدی که گفته شد استفاده شود، واکنش نشان دهیم. واقعاً باید این عزیزان از هزینه های تصمیمات ناآگاهانه مطلع شوند. نمی دانم چگونه، ولی به نظرم باید خسارت هایی را که با تصمیمات اشتباه وارد می شود با گوشت، پوست و استخوان لمس کنند. اینکه سر ماه حقوق این عزیزان از خزانه کشور واریز می شود، باعث شده فاصله ای با واقعیات دنیای کسب وکار داشته باشند و این همان چیزی است که برخی تصمیمات را خطرناک و ناصواب کرده است.
ایده خوب است، اما...
وی همچنین درباره اینترنت ملی اظهار کرد: بسیار خوب است که ترافیک داخلی ما از کشور خارج نشود، اما تجربه نشان داده شمشیر به دست زنگی مست دادن خطرناک است. ضمن اینکه شما ببینید، یک پروژه مشخص مثل ساخت یک بزرگراه از تهران به شمال را چند سال است که طول می دهند و آخرش هم معلوم نیست چه چیزی تحویل می گیریم. یا مثلاً پروژه بسیار معمولی و تکرار شده در سطح ملی و جهانی مثل سدسازی که آن ماجرای سد گتوند پیش می آید. پروژه های معمولی و تکرار شده را در اجرا، این طوری اجرا می کنند، حال یک ایده بکر و خام را چگونه می خواهند اجرا کنند؟ چیزی که من شخصاً نگران آن هستم، این است. وگرنه خود ایده ذاتاً بسیار خوب است. مسئله این است که آیا درست اجرا می شود؟ دوم اینکه فرض کنیم درست اجرا شد، شمشیر در دست زنگی مست نشود. ما که می دانیم تندروی در لایه هایی از سطوح تصمیم گیری در کشورمان سابقه دار است.
طالبی معتقد است که در صورت اجرای اینترنت پاک، تقریباً هیچ راهی برای دور زدن آن وجود نخواهد داشت، مگر از طریق افراد معدود و مجراهای مشخص؛ یعنی عملاً کل ارتباط قطع می شود.
وی افزود: توجه کنید چین هم تا حدودی چنین سیستمی دارد. آن کشور درهای باز اقتصادی دارد، ارتباطات بسیار خوبی با جهان دارد که ما آن را هم نداریم. کره شمالی شدن محتمل ترین گزینه است.